Odpowiedzialność karna za uchylanie się od płacenia alimentów

Który przepis reguluje kwestie odpowiedzialności karnej za uchylanie się od płacenia alimentów i jakie warunki trzeba spełniać, aby taka osoba poniosła odpowiedzialność?

Powyższą kwestię reguluje art. 209 Kodeksu karnego. Zgodnie z § 1 tego przepisu, kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo, jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Jednocześnie należy zauważyć, że w przypadku, gdy sprawca w/w czynu naraża osobę uprawnioną do alimentów na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega surowszej karze, tj. grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 209 § 1a Kodeksu karnego). Warto przy tym zaznaczyć, że pojęcie „podstawowe potrzeby życiowe” nie zostało zdefiniowane. Z orzecznictwa sądowego wynika, że zakres tego pojęcia wyznaczają warunki społeczne, poziom rozwoju gospodarczego, technologicznego oraz stan świadomości społecznej. Im wyższy będzie stopień rozwoju społeczeństwa, przeciętny poziom życia, tym większe i bardziej zróżnicowane będą potrzeby uznawane powszechnie za podstawowe w kontekście tego przepisu.

Ściganie przestępstw niealimentacji, o których mowa powyżej, następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie tych przestępstw odbywa się z urzędu. Należy w tym miejscu zasygnalizować, że powyższe jest możliwe na podstawie Ustawy z dnia 7 września 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, która przewiduje pomoc państwa tym osobom, w przypadku bezskuteczności egzekucji przeciwko dłużnikowi.

Warto również zaznaczyć, że w art. 209 § 4 i § 5 Kodeksu karnego wprowadzono instytucję niepodlegania karze przez sprawcę tzw. przestępstwa niealimentacji. W przypadku podstawowego typu tego przestępstwa, tj. gdy zwłoka w zapłacie alimentów przez osobę zobowiązaną nie wpływa na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, dłużnik alimentacyjny nie będzie podlegał karze, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiści w całości zaległe alimenty.

Gdy uchylanie się przez dłużnika do zapłaty alimentów wpływa na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych osoby uprawnionej, sąd odstąpi od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa tego określonego uiści zaległe alimenty. Powyższe nastąpi jednak tylko wtedy, gdy wina dłużnika alimentacyjnego i społeczna szkodliwość jego czynu będą przemawiały za odstąpieniem od wymierzenia kary.