Stwierdzenie nabycia spadku a dział spadku

Czy określenia „stwierdzenie nabycia spadku” i „dział spadku” oznaczają to samo?

Nie. Chociaż pojęcie „stwierdzenie nabycia spadku” utożsamiane bywa z pojęciem „działu spadku”, to są to dwa różne określenia, które nie mogą być stosowane zamiennie.

Nabycie spadku następuje z mocy prawa z chwilą jego otwarcia, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Postępowanie związane ze stwierdzeniem nabycia spadku ma na celu potwierdzenie faktu dziedziczenia spadkobiercy po zmarłym, jak i stwierdzenie, w jakiej części to dziedziczenie nastąpiło.

Stwierdzenia nabycia spadku dokonuje sąd spadku w postępowaniu nieprocesowym albo – co do zasady – notariusz sporządzając akt poświadczenia dziedziczenia. Koniecznym warunkiem do spisania dokumentu przez notariusza jest obecność przy tej czynności wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi. Poza tym stawający przed notariuszem muszą być zgodni co do osób, będących spadkobiercami oraz wysokości przypadających im udziałów. Gdy między nimi zaistnieje spór, notariusz nie będzie mógł poświadczyć dziedziczenia, a spadkobiercom pozostanie udanie się do sądu.

Z kolei przez dział spadku należy rozumieć rozdysponowanie pomiędzy spadkobierców składników majątku wchodzących w skład spadku, które do tej pory były objęte wspólnością w częściach ułamkowych na podstawie stwierdzenia nabycia spadku albo aktu poświadczenia dziedziczenia. Dział spadku może przeprowadzić sąd albo spadkobiercy w drodze umowy. Podstawowym celem działu spadku jest zatem podział masy spadkowej na indywidualne schedy spadkowe spadkobierców.

Przeprowadzenie działu spadku, bez względu na to w jaki sposób jest dokonywany, a więc w drodze umowy działowej czy w postępowaniu sądowym, wymaga w pierwszej kolejności określenia sposobu wyceny składników spadku, które następnie są dzielone pomiędzy spadkobierców stosownie do ich udziałów.

Podział majątku spadkowego między spadkobierców, może być dokonany na jeden z trzech sposobów: przez podział fizyczny spadku między wszystkich spadkobierców odpowiednio do wielkości ich udziałów spadkowych; przez przejęcie spadku, czyli przyznanie jednemu lub kilku spadkobiercom składników spadku z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców, bądź przez sprzedaż spadku osobie trzeciej spoza kręgu spadkobierców i podział uzyskanej kwoty między spadkobierców odpowiednio do wielkości ich udziałów spadkowych.

Dział spadku może zostać dokonany w dowolnym momencie po śmierci spadkodawcy, jednakże zawsze powinien uwzględniać stan spadku z chwili, kiedy poszczególni spadkobiercy uzyskali do niego prawa, a zatem z momentu otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Jeśli natomiast chodzi o ceny, to istotny będzie moment dokonywania działu spadku.

Czy jest możliwe dokonanie podziału tylko części spadku?

Tak, jednak może to nastąpić tylko z ważnych powodów. Takim ważnym powodem mogą być spory dotyczące własności niektórych rzeczy lub uprawnień spadkodawcy wchodzących do spadku. Jeśli nie jest ostatecznie pewne, że dana rzecz stanowi składnik spadku (np. toczy się postępowanie sądowe co do jej własności), to nie może być ona przedmiotem działu spadku. Jednocześnie niezasadne byłoby powstrzymywanie działu całego spadku tylko z tego powodu, tym bardziej w sytuacji, gdy spadek jest znaczny i sporne prawo do tej rzeczy stanowi tylko niewielką część masy spadkowej.