Zgoda małoletniego pacjenta na leczenie

Moja 16-letnia córka jest leczona w szpitalu. Wskazana jest operacja ale córka, w przeciwieństwie do rodziców, nie ma pewności czy chce się jej poddać. Kto powinien wyrazić zgodę na operację?

Na wstępie należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 16 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, chory ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody, po uzyskaniu od lekarza wymaganych informacji o stanie swojego zdrowia. Każda zgoda powinna być poprzedzona przekazaniem pacjentowi (w tym temu, który ukończył 16 lat) lub jego ustawowemu przedstawicielowi informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu (art. 9 w/w ustawy).

Jeżeli pacjent małoletni ukończył szesnaście lat (a nie ukończył osiemnastu lat), wymagana jest łączna zgoda przedstawiciela ustawowego (np. rodziców) oraz małoletniego pacjenta. Zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, małoletni pacjent, który ukończył szesnaście lat, ma prawo do wyrażania sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego. Możemy mieć zatem do czynienia z następującymi sytuacjami:

1) pacjent małoletni, który ukończył szesnaście lat, sprzeciwia się podjęciu czynności medycznych, a przedstawiciel ustawowy się zgadza;

2) pacjent małoletni, który ukończył szesnaście lat, wyraża zgodę na podjęcie czynności medycznych, a przedstawiciel ustawowy się sprzeciwia;

3) pacjent małoletni, który ukończył szesnaście lat, jak również przedstawiciel ustawowy sprzeciwiają się podjęciu czynności medycznych.

W każdej z tych sytuacji podstawą legalizującą działanie lekarza będzie decyzja sądu opiekuńczego. Stanowi o tym art. 32 ust. 6 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 roku, zgodnie z którym, jeżeli małoletni, który ukończył 16 lat, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo w przypadku niewyrażenia przez nich zgody, wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego. Powyższe dotyczy również sytuacji, gdy lekarz chce wykonać zabieg operacyjny albo zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta, a napotyka opór osób uprawnionych na wyrażanie zgody w tym zakresie.

Na koniec warto jednak podkreślić, że zgodnie z art. 34 ust. 7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 roku, lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta bez zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta bądź zgody właściwego sądu opiekuńczego. Powyższy przepis będzie miał zastosowanie, gdy zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. W takim przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. O wykonywanych czynnościach lekarz powinien niezwłocznie zawiadomić przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego lub sąd opiekuńczy.